Hợp tác xã Thuốc nam họ Lý Ba Vì hành trình “giữ lửa” nghề thuốc nam của người Dao

(VHDN) – Nghề thuốc của người Dao Ba Vì được duy trì nhờ thế hệ trước trực tiếp truyền thụ, hướng dẫn, chỉ bảo lại cho thế hệ sau. Những tinh hoa, kinh nghiệm làm nghề vì thế vừa kế thừa tri thức cổ truyền của dân tộc vừa tích lũy bí quyết gia truyền của chính dòng họ, gia đình. Những người thầy thuốc là những “trụ cột” giữ cho nghề truyền thống dẫu có thăng trầm, song vẫn đứng vững qua hàng chục, thậm chí hàng trăm năm biến động. Những thế hệ thầy thuốc trẻ hiện tại như Lương y Lý Sinh Phúc đang nỗ lực “giữ lửa” cho làng nghề.

Kho tàng tri thức dưới chân Tản Viên Sơn

Tản Viên Sơn hay núi Ba Vì từ lâu đã nổi tiếng với nguồn tài nguyên quý giá và phong phú về động thực vật, đặc biệt là nguồn dược liệu quý. Thôn Yên Sơn, xã Ba Vì là vùng đất cư ngụ chủ yếu của nhóm người Dao. Nghề thuốc Nam ở thôn Yên Sơn đã được TP Hà Nội công nhận là “Làng nghề thuốc Nam”.

Từ xa xưa, người Dao đã biết nắm bắt các công dụng, đặc tính của từng loại thảo dược, sau đó họ tìm cách pha trộn với nhau để chữa bệnh và bảo vệ sức khỏe. Không đơn giản là sự tự phát ngẫu nhiên, mà đó là cả một kho tri thức khổng lồ mà người dân nơi đây luôn ý thức để gìn giữ và trao truyền qua nhiều thế hệ.

Tại làng Yên Sơn, bạn sẽ rất ngạc nhiên khi từ trẻ nhỏ cho đến người già, dường nhưu ai ai cũng có hiểu biết cơ bản về dược liệu và cách chữa bệnh.

Việc trao truyền nghề làm thuốc luôn tồn tại trong các gia đình người Dao. Chú trọng phòng bệnh là nguyên tắc trọng yếu trong cách chữa bệnh của họ. Do đó, họ sở hữu nhiều bài thuốc phòng và chữa bệnh cực kỳ hiệu quả. Người Dao ban đầu làm thuốc để tự cứu lấy mình, sau đó là cứu người. Nói rộng hơn là cùng chữa cho các dân tộc khác cũng sinh sống cạnh bản làng mình, rồi sau này khi điều kiện phát triển họ mang những sản phẩm quý hiếm ấy bán ở khắp mọi nơi. Điều đó góp thêm và việc đi khắp mọi nơi để truyền bá tinh hoa và giá trị của những bài thuốc Nam quý giá, đồng thời lấy đó làm “cái nghề” để mưu sinh.

Lớp trẻ tiêu biểu trong việc kế thừa và phát triển nghề thuốc Nam

Lương y Lý Thị Nụ – Phó chủ nhiệm Hợp tác xã thuốc Nam họ Lý Ba Vì chia sẻ: “Đi nhiều nơi, thấy nhiều sản phẩm từ thảo dược phát triển mạnh, có những làng nghề, hợp tác xã còn rất non trẻ nhưng cách làm họ tốt, tại sao mình chưa làm được?”.

Lương y Lý Thị Nụ và Lương y Lý Sinh Phúc là hai anh em ruột xuất thân trong một gia đình truyền thống thuộc gia tộc họ Lý – một trong những dòng tộc có bề dày chữa bệnh cứu người bằng thuốc Nam bậc nhất ở Yên Sơn.

Ngày còn nhỏ, cả hai anh em đã may mắn được cha của mình truyền dạy tri thức y học của dân tộc Dao. Những bài học chữa bệnh bằng thuốc Nam cứ thế lớn lên cùng hai anh em, kết tinh thành dòng chảy nhiệt huyết trong máu. Để khi lớn lên, hai lương y đã quyết định theo học tại Trường Y học cổ truyền Tuệ Tĩnh – cái nôi “khai sinh” ra không ít nhân tài trong lĩnh vực y học cổ truyền của cả nước.

Bảo tồn “cái đã có” và lĩnh hội “cái mới”

Bảo tồn nguồn dược liệu quý, lưu giữ và phát triển những bài thuốc xưa để cứu chữa cho nhiều người bệnh, chính là giúp bảo vệ tinh hoa Ba Vì, cũng là giúp thuốc nam đồng hành với sự phát triển của y học đất nước- Đó không chỉ là mong muốn của thế hệ cha ông đi trước, mà còn là sứ mệnh của Lương y Lý Sinh Phúc và Lý Thị Nụ – những người đã gắn bó với từng cái cây, ngọn cỏ dưới chân núi Ba Vì từ khi còn nhỏ.

Hai anh em Lý Sinh Phúc và Lý Thị Nụ được truyền nghề từ cha mình. Họ đã phải học tỉ mỉ từng công đoạn từ nhận biết các loại thuốc, cách pha chế, cho đến cách chẩn đoán bệnh và bốc thuốc. Để kỹ năng nhuần nhuyễn như ngày hôm nay, lương y Lý Sinh Phúc bộc bạch: “Đó không chỉ nhờ vào thời gian, mà còn là cái tâm, cái nhẫn và cả sự kết hợp giữa cổ truyền người Dao và kiến thức trường lớp hiện đại”.

Trên thực tế, “cái đã có” mà anh nói ở đây chính là nghề gia truyền cha ông đã để lại. Song, lĩnh vực y dược luôn biến đổi từng ngày, nếu chỉ gìn giữ nghề gia truyền thôi là chưa đủ, mà còn đòi hỏi ở những thế hệ đi sau phải học hỏi cái mới để đáp ứng được dòng chảy của thời đại.

Lương y Lý Sinh Phúc phơi thuốc

Với định hướng nhìn đi xa hơn, cha anh là lương y Lý Văn Nguyên đã tạo mọi điều kiện cho lớp trẻ học tập. Lương y Lý Sinh Phúc và Lý Thị Nụ giờ đây đã tốt nghiệp Trường Y học cổ truyền Tuệ Tĩnh, sở hữu trong tay bằng cấp Y đa khoa cổ truyền. Họ được trang bị một nền tảng kiến thức y thuật có hệ thống, logic và khoa học bởi có sự kết hợp nhiều thứ. Có thể nói, tinh hoa nghề gia truyền của dòng tộc cùng với các giá trị cốt lõi trong tri thức mới đã trở thành một bệ phóng vững chắc cho hành trình tiếp theo của hai anh em.

Họ đứng ra đồng sáng lập nên Hợp tác xã thuốc Nam họ Lý Ba Vì. Trong đó, lương y Lý Sinh Phúc giữ cương vị Gíam đốc HTX, còn Lương y Lý Thị Nụ đảm đương vị trí Phó giám đốc cùng mang khát khao đưa thuốc nam Ba Vì bay xa hơn.

Nỗ lực bền bỉ đã được đền đáp

Những bài thuốc Nam gia truyền của dòng họ Lý không những được hai lương y kế nghiệp thành công. Mà giờ đây, theo dòng chảy của cuộc sống, nhiều bệnh nhân ở khắp mọi miền đất nước cũng đã có cơ hội sử dụng các bài thuốc Nam của họ.

Bác Đinh Văn Thích – bệnh nhân từng mắc chứng đau dạ dày

Ông Đinh Văn Thích ngụ tại Xã Tân Lập – Vũ Thư – Thái Bình từng phải sống chung với bệnh đau dạ dày nặng và khó chịu với chứng ợ nóng. Biết đến HTX Thuốc nam họ Lý Ba Vì, ông được kê đơn chữa bệnh. Sau 3 tháng kiên trì sử dụng, bệnh dạ dày của bác đã hoàn toàn dứt điểm: “Uống thuốc nam của nhà họ Lý được 3 tháng thì tôi đi bệnh viện khám lại, thì bác sĩ báo là dạ dày hoàn toàn khỏe. Mà trước đó bà xã nhà tôi đã điều trị ung thư phổi ổn định ở nhà thuốc nên tôi rất yên chí với thuốc ở đây.” – ông chia sẻ.

Còn cô Nguyễn Thị Tuyết Loan là hiệu phó trường THPT Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc – người từng mất đi 2 người thân vì căn bệnh ung thư phổi, bản thân cũng đang phải chiến đấu với ung thư tuyến giáp và phổi. Chính vì vậy, cô tìm đến nhà thuốc họ Lý Ba Vì như một hy vọng cuối cùng. Và những cố gắng ấy đã được đền đáp, tình trạng bệnh của cô Loan đã ổn định sau 3 tháng điều trị: “Sau những việc đã trải qua, hiện giờ mình chỉ mong muốn có sức khỏe, có sức khỏe là có tất cả. Mình đã từ cõi chết trở về và thật lòng biết ơn nhà thuốc Nam họ Lý.”

Cô Nguyễn Thị Tuyết Loan – bệnh nhân ung thư tuyến giáp

Trong quá trình hoạt động, bằng sự cống hiến cho phong trào y học cổ truyền của địa phương ngày càng phát triển, Lương y Lý Sinh Phúc và Lý Thị Nụ đã vinh dự đón nhận nhiều bằng khen, giấy khen của cấp ủy chính quyền địa phương, cùng nhiều thành quả khác như cúp, biểu trưng của các bộ, ban ngành đoàn thể. Những bằng khen ấy với nhiều thầy thuốc là động lực để họ phát huy, sáng tạo, hình thành những bài thuốc mới công hiệu. Thế nhưng với những người thầy thuốc như thầy Lý Sinh Phúc thì: “bằng khen cũng rất quý, nhưng có cái quý hơn nữa là bệnh nhân báo mình đã khỏi bệnh, đó mới chính xác là động lực lớn nhất mà chúng tôi hạnh phúc khi có được”

Với những định hướng phát triển mới trong tương lai như mở rộng diện tích trồng, bảo tồn cây thuốc quý, mở rộng quy mô xản xuất, họ chính là những đại diện tiêu biểu nhất của thế hệ trẻ đang nỗ lực từng ngày gìn giữ và phát triển truyền thống chữa bệnh bằng thuốc Nam của người Dao nói chung. Từ nền móng là một nhà thuốc nam của gia đình, họ đã thành lập Hợp tác xã, nghiên cứu và thực nghiệm thành công nhiều bài thuốc hay, giúp đỡ cho nhiều người bệnh đang mắc các bệnh lý như: xương khớp, dạ dày, tiểu đường, phổi, gan và đặc biệt là hỗ trợ kéo dài sự sống cho bệnh nhân ung thư!